Το Αναρριχώμενο Γιασεμί!

Κοινή Ονομασία: Γιασεμί

Βοτανική-Λατινική Ονομασία: Jasminum

Γένος: Ίασμος (Jasminum sp)

Οικογένεια: Ελαιοειδή (Oleaceae)

Τάξη: Χοιραδιώδη

Προέλευση και περιγραφή

Το γιασεμί ή ίασμος (αρχ. ελλ. επίθετο ιάσμινον (εξ ιάσμης) και Ιάσμη . (λατ. Jasminum) ανήκει στην οικογένεια των Ελαιοειδών (Oleaceae). Υπάρχουν 300 περίπου είδη που απαντώνται στις εύκρατες και θερμές χώρες της γης.

Είναι αναρριχώμενος θάμνος, συνήθως αειθαλής αλλά και φυλλοβόλος.Τα φύλλα του εναλλάσσονται, είναι απλά ή τρίφυλλα και πτερωτά. Τα άνθη του είναι λευκά στα περισσότερα είδη αλλά και κίτρινα, λευκά-ροζ, ροζ, γαλάζια και μπλε. Είναι αρωματικά και αναδύουν ένα γλυκό, πολύ ευχάριστο άρωμα. Ο καρπός του γιασεμιού είναι ράγα με δύο λοβούς. Είναι διακοσμητικό φυτό και καλλιεργείται σε γλάστρες και κήπους.

Περιποίηση – Φροντίδα

Το γιασεμί χρειάζεται απαραίτητα άφθονο φως, είτε απευθείας ηλιακό φως είτε ημισκιερά μέρη. Αν έχουμε τη δυνατότητα, προσανατολίζουμε το φυτό νότια ώστε να δέχεται όσο το δυνατόν περισσότερο φως γιατί η ανθοφορία του θα είναι πλουσιότερη. Το γιασεμί αντέχει στην ξηρασία, χρειάζεται όμως πότισμα τακτικά τις ζεστές περιόδους του χρόνου, ιδιαίτερα αν το καλλιεργούμε σε γλάστρα.

Ψεκάζουμε συχνά τα φύλλα του με νερό για να τα διατηρούμε καθαρά από τη σκόνη και γυαλιστερά αλλά και για να δροσίζουμε το φυτό , φροντίζουμε όμως να το κάνουμε μετά τη δύση του ηλίου έτσι ώστε να μην καούν τα φύλλα του.

Το γιασεμί επιβιώνει εύκολα σε όλους τους τύπους εδαφών, στις γλάστρες όμως φροντίζουμε να έχει καλή αποστράγγιση. Αλλάζουμε γλάστρα όταν παρατηρήσουμε ρίζες στην επιφάνεια του χώματος ή στις τρύπες της γλάστρας και αν παρατηρήσουμε ότι η ανάπτυξή του είναι μικρότερη από άλλες χρονιές.

Η ανθοφορία του ξεκινά με τις πρώτες ζεστές ημέρες της άνοιξης και διαρκεί μέχρι τα πρώτα κρύα αν και στις κλιματολογικές συνθήκες της χώρας μας (ειδικά τα τελευταία χρόνια) η ανθοφορία του διατηρείται μέχρι και το Νοέμβριο.

Μετά το τέλος της ανθοφορίας και για να βοηθήσουμε το φυτό να παράγει ακόμη περισσότερα λουλούδια την επόμενη χρονιά, είναι χρήσιμο να κλαδέψουμε το φυτό. Καλό θα ήταν το κλάδεμα να γίνει σε δύο φάσεις: το φθινόπωρο ή στις αρχές του χειμώνα και αφού σταματήσει να ανθίζει φροντίζουμε να αφαιρέσουμε όλα τα ξερά λουλούδια της προηγούμενης χρονιάς ενώ νωρίς την άνοιξη, μόλις περάσουν τα μεγάλα κρύα, κλαδεύουμε λίγο πιο δραστικά τα κλαδιά του έτσι ώστε να ελέγξουμε τόσο το μέγεθος όσο και το σχήμα του.

Πολλαπλασιασμός-ριζικό σύστημα

Το γιασεμί πολλαπλασιάζεται με εμβολιασμό, με μοσχεύματα ή με καταβολάδες.

Εκτός από διακοσμητικά, μερικά είδη του καλλιεργούνται για βιομηχανικούς σκοπούς και χρησιμοποιούνται ευρέως στην αρωματοποιία. Η καλλιέργεια των ειδών αυτών γίνεται κοντά σε παραθαλάσσιες περιοχές, γιατί η θαλάσσια αύρα είναι ευεργετική για την ανάπτυξη τους.

Οι ρίζες του γιασεμιού δεν αναπτύσσονται πολύ ούτε διεισδύουν βαθιά στο έδαφος. Είναι πολυετές φυτό και χρησιμοποιεί το έδαφος μακροχρόνια. Η καλλιέργειά του διαρκεί γύρω στα 15 χρόνια. Τα άνθη του αναπτύσσονται από τον πρώτο χρόνο αλλά είναι λίγα ενώ σημαντική παραγωγή λουλουδιών έχουμε από τον τρίτο χρόνο. Τα είδη των γιασεμιών που φυτεύονται σε αγρούς χρειάζονται αρκετό πότισμα όταν η περίοδος των βροχών σταματήσει. Το έδαφος πρέπει να λιπαίνεται με διάφορα λιπάσματα και κοπριά, ενώ το φυτό χρειάζεται κλάδεμα και αφαίρεση των ξερών βλαστών και φύλλων. Η συλλογή των λουλουδιών γίνεται τις πρώτες πρωινές ώρες και τους μήνες Ιούνιο έως Οκτώβριο.

Χρήσεις

Από το γιασεμί εξάγεται ένα αιθέριο έλαιο γνωστό με την ονομασία ιασμέλαιο. Για την εξαγωγή αυτού του ελαίου χρησιμοποιούνται 2 μέθοδοι, η απόσταξη και η εκχύλιση.

Το αιθέριο έλαιο αυτό χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία. Περιέχει λινολικό οξύ, γερανιόλη, βενζυλικό οξύ, ευγενόλη, τερπινεόλη και λιναλοόλη. Είναι απαραίτητο συστατικό σχεδόν όλων των αρωμάτων.

Η Γαλλία είναι πρώτη στον κόσμο στην παραγωγή ιασμελαίου. Ακολουθούν η Κίνα, η Ιταλία, η Αίγυπτος και η Ελλάδα.

Είδη γιασεμιού

• Ίασμος ο θαμνώδης (Jasminum fruticans). Βρίσκεται αυτοφυής στην Ελλάδα στις περιοχές της Μεσογείου και στη δυτική Ασία. Είναι αειθαλής θάμνος που φτάνει σε ύψος τα 2 μέτρα. Έχει κίτρινα άνθη, βρίσκονται δε στις κορυφές των κλαδιών που είναι αρκετά σκληρά και εύθραυστα.
• Ίασμος ο φαρμακευτικός (Jasminum officinale). Θάμνος με όρθιο, λείο και αποξηλωμένο βλαστό. Κατάγεται από το Ιράν και τα Ιμαλάια και είναι ιδιαίτερα ανθεκτικό στο ψύχος. Υπάρχουν μορφές ποικιλόφυλλες με διπλά άνθη. Ο Ίασμος ο φαρμακευτικός είναι η κύρια πηγή του ιασμέλαιου. To αιθέριο έλαιο των ανθέων αυτού του είδους λαμβανόταν και στην αρχαιότητα δια αποβρέξεως με τη βοήθεια σησαμελαίου και ονομαζόταν ιάσμη.
• Ίασμος ο ταπεινός (Jasminum humile). Θάμνος που έρπει και ο βλαστός του φτάνει και τα 7 μέτρα μήκος. Τα κλαδιά του είναι λεία, τα φύλλα του αρκετά παχιά και τα άνθη του σχηματίζουν πυκνές ταξιανθίες. Είναι ανθεκτικός στις χαμηλές θερμοκρασίες των εύκρατων περιοχών.
• Ίασμος ο μεγανθής (Jasminum grandiflorum). Θάμνος με ασιατική καταγωγή, πατρίδα του θεωρείται η Μαλαισία όπου παλαιότερα το χρησιμοποιούσαν σε εορτές και τελετές. Καλλιεργείται στις νότιες περιοχές της Γαλλίας ,στην Αίγυπτο τη Σικελία, τη Συρία, το Λίβανο και την Παλαιστίνη για την παραγωγή του ιασμελαίου. Στην Ελλάδα είναι γνωστό και ως γιασεμί της Χίου. Από το ξύλο του κατασκευάζονται πίπες ανατολίτικου τύπου πολύ καλής ποιότητας.
• Ίασμος ο αραβικός (Μπουγαρίνι ή φούλι) ( Jasminum sambac - Ίασμος το σαμπάκ). Θάμνος αναρριχώμενος που φτάνει σε μεγάλο ύψος. Τα κλαδιά του σχηματίζουν πολλές γωνίες και τα φύλλα του είναι μεγάλα με νευρώσεις. Τα άνθη του είναι μεγάλα ,λευκά με εξαιρετικό άρωμα. Καλλιεργείται σαν καλλωπιστικό και για την παρασκευή του έξοχου ομώνυμου αρώματος και αιθέριου ελαίου ενώ μία μορφή του με διπλά άνθη, λιγότερο όμως εύοσμα από τις άλλες του μορφές, έχει την ονομασία γκραντούκα (Grand Duke of Tuscany, ιταλ. Granduca di Toscana) τα άνθη του οποίου χρησιμοποιούνται στο αρωματικό τσάι.
• Ίασμος ο γυμνανθής (Jasminum nudiflorum) Θάμνος ιθαγενής της Ιαπωνίας και της Κίνας με πλούσια κίτρινα άνθη, ευδοκιμεί και στην Ελλάδα και πολλαπλασιάζεται με μοσχεύματα.
• Ίασμος ο μεγανθής (Jasminum grandiflorum) είναι μια από τις κύριες πηγές παραγωγής ιασμέλαιου
• Ίασμος ο καμψίφυλλος (Jasminum revolutum) Μορφή του Ίασμου του ταπεινού. Ιθαγενής της Ασίας, θάμνος ρωμαλέος, αειθαλής με κίτρινα άνθη. Πολλαπλασιάζεται με μοσχεύματα και καταβολάδες.
• Ίασμος ο πολυανθής (Jasminum polyanthum). Αειθαλής, αναρριχώμενος θάμνος ιθαγενής της Κίνας. Τα άνθη του είναι κυρίως λευκά, απαντώνται όμως και κόκκινα και ροζ.
• Ίασμος ο ευοσμότατος (Jasminum odoratissimum). Θάμνος με μυρωδάτα κίτρινα άνθη από τα οποία εξάγεται αιθέριο έλαιο. Αυτοφυόμενος συναντάται στο νησί Μαδέιρα.
• Ίασμος ο στιλπνός (Jasminum nitidum). Θάμνος αναρριχώμενος, αειθαλής ή ημιφυλλοβόλος με αρωματικά λευκά άνθη, ιθαγενής της Νέας Γουινέας. Είναι φυτό ευαίσθητο στους παγετούς. Πολλαπλασιάζεται με καταβολάδες.

Ασθένειες

Ο τετράνυχος το προσβάλλει συχνά, τα φύλλα στις κορυφές κυρίως των φρέσκων κλαδιών αλλά και τα λουλούδια αρχίζουν να μαραίνονται και να κολλάνε μεταξύ τους.